تنبلی چشم چیست؟
آمبلیوپی (amblyopia) که اغلب با نام تنبلی چشم شناخته میشود یکی از شایعترین مشکلات بینایی در جهان است. در برخی شرایط خاص، مثلاً ضعیف بودن یکی از چشمها، مغز سیگنالها و پیامی را که از چشم ضعیفتر دریافت میشود نادیده میگیرد. در این حالت کل بار بینایی بر چشم قوی میافتد و میتوان گفت چشم ضعیف بلااستفاده میماند. ازاینروی درمان تنبلی چشم اهمیت دارد.
ممکن است تنبلی چشم اصلاً احساس نشود، یا تغییری در ظاهر چشمان افراد ایجاد نکند؛ ولی در بعضی موارد تنبلی چشم باعث میشود چشم ضعیفتر در جهت نادرست بچرخد؛ یعنی یکی از چشمان فرد به نقطة موردنظر نگاه کند و چشم دیگر به سمتی دیگر قرار گرفته باشد.
تنبلی چشم در بزرگسالان چندان شایع نیست و این اختلال عمدتاً در کودکان دیده می شود؛ ولی ممکن است در هر سنی بروز پیدا کند.
علائم و نشانههای آمبلیوپی چیست؟
اکثر کودکان مبتلا به آمبلیوپی از مشکلات بینایی شکایت نمیکنند. با گذشت زمان، آنها به داشتن دید خوب در یک چشم و دید ضعیف در چشم دیگر عادت میکنند. با اینحال علائم آمبلیوپی میتواند از کودکی به کودک دیگر متفاوت باشد، اما ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- چروکیدگی در یک یا هر دو چشم
- مالیدن یک چشم (نه فقط در هنگام خستگی)
- اقلام را نزدیک چشم نگه دارید تا آنها را ببینید
- چشم سرگردان یا ضربدری (استرابیسم)
- درک ضعیف از عمق تصاویر
توجه به این نکته مهم است که برخی از کودکان هیچ علامتی از آمبلیوپی ندارند. چشم قوی کودک به همراه مغز او میتواند چشم ضعیفتر را جبران کند و به نظر برسد که کودک بینایی خوبی دارد.
اغلب والدین یا معلم ممکن است متوجه شوند که کودک با مشکل بینایی دست و پنجه نرم میکند (شاید متوجه شوند کودک سرش را برای دید بهتر کج میکند).
علائم تنبلی چشم در بزرگسالان
علائم تنبلی چشم در بزرگسالان و کودکان نسبتاً مشابه هستند.
- چرخش یکی از چشمها به سمت داخل یا بیرون چشم
- ناهماهنگی بین دو چشم
- ناتوانی در تشخیص عمق و دوری و نزدیکی اجسام
- تنگ کردن یا بستن یکی از چشمها
- کج کردن سر
- دریافت نتایج غیرمعمول هنگام معاینة چشم پزشکی
البته همانطور که گفتیم در برخی افراد تنبلی چشم در بزرگسالان هیچگونه علائمی ندارد؛ در این شرایط تنها با چکاپهای دورهای چشم پزشکی میتوان متوجه این اختلال شد.
علت تنبلی چشم در بزرگسالان
تنبلی چشم بیشتر از آنکه مشکل چشم باشد مربوط به مغز است. علت تنبلی چشم در بزرگسالان این است که مسیرهای انتقال پیام عصبی از چشم به مغز دچار مشکل میشوند. در ابتدای این مقاله گفتیم که به دلایل متعددی ممکن است کارایی یک چشم بیشتر از چشم دیگر باشد؛ بهدنبال این اتفاق مغز از پیامهای ارسالشده از چشم ضعیفتر استفاده نمیکند و عملاً بینایی فقط از طریق یک چشم انجام میشود.
عوامل مختلفی میتوانند باعث بروز چنین اختلالی شوند:
- انحراف چشم یا استرابیسموس
- سابقة خانوادگی تنبلی چشم
- تفاوت در شماره چشمها (قدرت بینایی چشمها)
- آسیب دیدن یکی از چشمها
- افتادگی پلک
- کمبود ویتامین آ
- آسیب یا خراش قرنیه
- عمل جراحی چشم
- مشکلات بینایی نظیر نزدیکبینی، دوربینی و آستیگماتیسم
- گلوکوم یا آب سیاه چشم نیز با افزودن بر فشار داخل چشم میتواند منجر به مشکلات بینایی و حتی از دست رفتن بینایی شود.
درمان تنبلی چشم در بزرگسالان
در اغلب موارد تنبلی چشم بهعلت یک بیماری چشمی زمینهای بروز پیدا میکند؛ بنابراین بهترین راه برای درمان تنبلی چشم در بزرگسالان درمان بیماری اصلی است.
مشکلات چشمی از طرق مختلفی مانند عینک، قطرههای بینایی و جراحی قابل بهبود هستند. در اینجا به برخی از اخرین راههای درمان تنبلی چشم اشاره میکنیم:
درمان به کمک عینک و لنزهای طبی
اگر علت تنبلی چشم نزدیکبینی یا دوربینی باشد عینک و لنزهای طبی میتوانند به برطرف کردن این مشکل و درنهایت درمان تنبلی چشم بزرگسالان کمک کنند.
درمان با استفاده از بستن چشم
یکی از رایجترین روشهای درمان تنبلی چشم در بزرگسالان و کودکان، پوشاندن چشم سالم است. از این طریق مغز مجبور میشود از سیگنالهای چشم ضعیفتر برای بینایی استفاده کند. استفادة مداوم از چشمبند باعث میشود این اختلال به مرور برطرف شود.
مدت زمان استفاده از چشمبند بستگی به شدت بیماری و روند بهبود تنبلی چشم دارد؛ ولی معمولاً پزشکان توصیه میکنند فرد دچار تنبلی چشم چند ساعت در روز از چشمبند استفاده کند.
درمان با استفاده از قطرههای چشمی
درمان تنبلی چشم از طریق قطرة چشمی تا حد زیادی مشابه استفاده از چشمبند است. قطرههای چشمی مخصوصی وجود دارند که با مصرف آنها دید در چشم سالم مختل میشود و به دبنال آن مغز از پیامهای بینایی چشم ضعیفتر استفاده میکند.
درمان با کمک جراحی
در عمل جراحی تنبلی چشم در بزرگسالان، بعضی از مشکلات چشم از جمله انحراف چشم با کمک جراحی درمان میشود. با برطرف کردن مشکل زمینهای تنبلی چشم نیز بهبود پیدا میکند.
